ÖZET
Liken sklerozus, sıklıkla kadınlarda postmenapozal dönemde, anogenital bölgede, porselen beyazı sklerotik plaklar ile karakterize, progresif, inflamatuvar bir dermatozdur. Çocuk ve erkeklerde de görülebilir. Ekstragenital tutulum izlenebilir. Etyolojisi bilinmemekle birlikte otoimmun, genetik, hormonal ve infeksiyöz faktörler öne sürülmüştür. Tiroid hastalığı, alopesi areata, vitiligo, diabetes mellitus ve pernisyöz anemi gibi otoimmun hastalıklar ile birliktelik gösterir.
Hastalarda ekstraselüler matriks protein-1’e karşı antikor varlığı bildirilmiştir. Ailesel görülmesi ve HLA DQ7 birlikteliği etyolojide genetik faktörlerin varlığını destekler. Etyolojide östrojen ve androjenlerin rolü gösterilememiştir. Akrodermatitis kronika atrofikansa benzer klinik bulgular ile seyretmesi etyolojide Borrelia burgdorferi antikorlarının araştırılmasına neden olmuşsa da bir sonuç elde edilememiştir. Hastalık, genetik yatkınlık varlığında travma ile tetiklenebilir. Kaşıntı en belirgin semptomdur. Ağrı, yanma ve dizesteziler bulunabilir. Kız çocuklarında cinsel istismar ile karışabilir ve cinsel istismar varlığında şiddetli seyreder. Tedavi edilmediğinde anogenital bölgede kalıcı anatomik değişikliklere yol açar. Erkek çocuklarda en sık edinsel fimozis sebeplerinden birisidir.
Meatal stenoz ve üriner obstrüksiyon gelişebilir. Erektil disfonksiyon ve introital stenoza bağlı disparoni erkek ve kadınlarda psikoseksüel sorunlara neden olur. Perianal tutulum, kadınlarda ve kız çocuklarında konstipasyona yol açar. Uzun süreli anogenital lezyonlar skuamoz hücreli karsinom gelişme riski taşır. Nadir olarak verrüköz karsinom görülebilir. Ekstragenital belirtiler için benzeri risk bildirilmemiştir. Tedavide ilk seçenek çok güçlü topikal kortikosteroidlerdir. Kortikosteroidlere yanıtsızlık durumunda topikal immunmodulatörler, UVA1, kalsipotriol, sistemik retinoidler ve fotodinamik tedavi alternatif yaklaşımlardır. Neoplazi geliştiğinde ve diğer komplikasyonların varlığında cerrahi yöntemler kullanılır. Erkeklerde sıklıkla prepisyumun tutulması nedeniyle sünnet, topikal kortikosteroidlere iyi bir alternatiftir. Sıklıkla kür ile sonuçlanır. Ciddi komplikasyonları nedeniyle liken sklerozus ömür boyu izlem gerektiren bir hastalıktır. Hastaların eğitilerek tedavi ve izlem sürecine etkin katılımları sağlanmalıdır. (Turk J Dermatol 2012; 6: 27-34)
